Een aspect waarover ik me niet of hooguit zijdelings heb uitgelaten dat zijn de ethische en esthetische aspecten van ons denken en handelen. Dat wil niet zeggen dat de gedachten deze aspecten niet raakten, integendeel, ik heb er alleen geen specifieke aandacht aan willen besteden. Ik ben ervan overtuigd dat geen enkele gedachte, geen enkele methode, geen enkele handeling waardevrij is, maar heb dit aspect willens en wetens buiten beschouwing gelaten. Deze schuld wil ik slechts gedeeltelijk inlossen in mijn Cocon weefsel. Omdat niets waardevrij kan zijn is het ook niet waardevrij om waarden te scheiden. In de methode, in de handeling, in de gedachte toont zich de waarde. Vandaar het belang van de methoden.
Ernstiger misschien nog dan het ontbreken van de ethiek is het ontbreken van definities. Telkens heb ik gesproken over gedachten, bewustzijn, perspectief. Alles zonder een definitie voor deze terminologieën te geven. Ook dit is bewust, en het is een schuld die ik ook niet in zal lossen. Het is een illusie te denken dat er sluitende definities en samenhangende systemen geboden kunnen worden. Het gebruik van deze termen, en enkel en alleen het gebruik ervan, zal hoe dan ook bepalend zijn voor de geprojecteerde inhoud. Juist definitie en daarmee bevriezing van de betekenis sluit een juist begrip uit. Begrip, bewustzijn, kan niet van buitenaf ingebracht worden, begrip bouwt zichzelf van binnenuit op.
Eerder heb ik in een bericht gesproken over de analytische methode. Ons denken wordt vaak vereenzelvigd met de onderscheidende activiteiten van deze methode, ons denken wordt vaak gereduceerd tot analytisch denken. Een grote misvatting. Natuurlijk, over de methode van het onderscheiden is veel meer te zeggen dan ik tot nu toe gedaan heb, de methode is bijzonder waardevol gebleken. Het probleem is echter dat de overheersende aandacht voor deze vorm van denken de overige kwaliteiten van ons bewustzijn in verdrukking brengt. In "een-gezamenlijk-verhaal" heb ik een onderscheid aangegeven in onze gedachtewereld in de drie persoonsvormen van 1e, 2e en 3e persoon.
Een globaal overzicht van methoden in de ontwikkeling van het eigen denken kan op basis van dit -analytische- onderscheid bijvoorbeeld zijn:
- Aan deze 3e persoonsvorm is het objectiverende, identificerende en onderscheidende denken gerelateerd. En daarmee het beschrijven van de wereld in de analytische methode, de wetenschap.
- De 2e persoonsvorm kent als methoden: de dialoog, het gebed en verschillende kunstvormen.
- De 1e persoonsvorm kent als methoden: de creatieve uiting, de introspectie, de meditatie.
In het gebed richt de dialoog zich tot een veronderstelde aanwezigheid. Vanuit de tradities is iedereen daarmee genoeg bekend veronderstel ik
Ik onderscheid de kunstvorm van de creatieve uiting, omdat de kunstvorm altijd een dialoog bevat tussen maker en toeschouwer, de creatieve uiting is de vanuit de maker voortkomende activiteit, waarvan naar mijn idee de hele rechtvaardiging als creatief te beschouwen uiting gelegen is in de uitwerking van een subjectieve beleving.
Natuurlijk kan een ik in de introspectie pas zich zelf onderscheiden op basis van een objectiverend, identificerend en onderscheidend denken. Zoals overal en altijd is het schema slechts een afbeelding.
Alle grenzen zijn in werkelijkheid vloeibaar te noemen, feitelijk niet aanwezig, onbestaanbaar.
Introspectie wil ik hier onderscheiden van meditatie juist op grond van deze onderscheidende vooronderstellingen. Een introspectie kan ook de vorm aannemen van innerlijke dialoog, meditatie in de zin waarin ik deze hier wil opvatten niet.
Meditatie als methode is een onduidelijk begrip, zeker in ons huidig taalgebruik. Er zijn diverse methoden van meditatie, vaak wordt gebed ook een vorm van meditatie genoemd, en er zijn er die beweren dat alles, waaronder ook blad harken en putjes scheppen meditatie kan zijn. Laat ik hier aangeven dat ik in deze samenhang met meditatie bedoel een innerlijke verstilling. De aandacht wordt niet zozeer meer gericht op de buitenwereld, zoals bij de methoden voor de 2e en 3e persoonsvorm, maar ook wordt de aandacht niet gericht op de innerlijke gedachtewereld, zoals bij de methode van introspectie of creatieve uiting het geval kan zijn. De meditatie is hier een ongericht aandachtig zijn.
Over deze methoden is en wordt genoeg gecommuniceerd, dat ga ik hier dus niet doen.
Wel wil ik, natuurlijk samenhangend met mijn eigen huidige belangstelling, de innerlijke verstilling als methode benadrukken. Traditioneel is deze methode vooral beoefend binnen specifieke elites en afgezonderden van de wereld, en kan daardoor vanuit de dagelijkse pragmatiek mogelijk met een scheef oog worden bezien.
Vanuit de alom tegenwoordigheid van ons wereldse denken (de 3e persoon, analytische methode) is ons, mijn, denken bevolkt geraakt met gedachten, begrippen, verlangens. Of deze gedachten, begrippen, verlangen geëigend zijn dan wel toegeëigend zijn, de enige die dat kan zeggen ben ik zelf. Iets dat toegeëigend is kan geëigend en ongeëigend zijn. Ongeëigend wil zeggen dat het niet past binnen de overige aspecten van mijn denken. Het verschil tussen geëigend en ongeëigend maakt het verschil tussen leven en geleefd worden. Mijn denken organiseert zich maar voor een klein deel op basis van bewuste processen, denken als aspect van mijn leven, als ieder aspect van leven, voltrekt zich buiten de controle van mijn bewuste denkprocessen. Zeker in een wereld waarin het denken en creatieve denkprocessen een steeds belangrijker rol gaan vervullen is huishoudelijk werk in de organisatie van het denken geen overbodige luxe.
Daarom, alleen al daarom, is het een zaak van gezondheid om het denken de gelegenheid te bieden zichzelf kenbaar te maken in een niet afgedwongen ongerichte aandacht.
Daarbovenop is de rijkdom van wat zich zelf aandient onovertrefbaar. Maar oordeel daarover vooral zelf.