- Wat is denken?
- Is ons denken vrij?
- Leidt denken altijd tot gedachten?
- Wat vormt ons wereldbeeld?
- Hoe belangrijk is denken?
Tot nu toe heb ik me vooral bezig gehouden met het wereldbeeld, en ben ik nog niet aan de vragen over het denken zelf toegekomen. De belangrijkste reden is, dat ik vind dat ik voor ik aan deze vragen toe ben, allereerst een aantal aannames van mijn wereldbeeld moet weergeven. En dat blijkt uitdagender dan ik had gedacht. Hoe meer ik probeer mijn eigen aannames te verhelderen, des te meer kom ik erachter hoe betwistbaar iedere aanname weer is. Natuurlijk ga ik dan ook op zoek naar wat eerder mensen hierover hebben gedacht en gezegd (geschreven). De filosofie, en de geschiedenis van de filosofie die ik dan nodig heb om uiteindelijk te begrijpen wat nu de inzichten zijn, en hoe deze zijn ontstaan is dan de voor de hand liggende bron.
Een bron waarin ik mijn dorst naar helderheid zou kunnen bevredigen. Niet dus. De filosofie en vooral de geschiedenis ervan toont een mistig slagveld, in een verraderlijk moerasgebied, met verweesd voor zich uit prevelende soldaten, verdwaasde zieners en woest om zich heen slaande vechtersbazen, met laarzen in de drek, kermende gewonden, halve of geheel vergane lijken en hier en daar een eenzame persoon die zalvend door de modder kruipt om de gewonden te verzorgen of het eigen vege lijf te redden.
De meeste filosofen zitten het liefst in een hoekje ingewikkelde en onbegrijpelijke teksten te doorgronden om vervolgens zelf nog ingewikkelder en nog ondoorgrondelijker teksten te produceren. Andere filosofen vernietigen eerst alles om zich heen om vervolgens opnieuw zelf het wiel uit te vinden. Iedere ingenomen positie wordt op haar beurt in alle hevigheid bestreden met een tegenover gestelde positie, terwijl voor de buitenstaander het verschil tussen de posities onduidelijk blijft. Het strijdperk verlegt zich in wolken stof van het ene naar het andere grensconflict schijnbaar zonder ooit een beslissende zege of genadeklap.
Het lijkt of er geen ontwikkeling, geen voortgang in zit. Niets is minder waar. Er zit wel degelijk een ontwikkeling in de filosofie. Het interessante van filosofen is juist daarin gelegen, dat je de door hen verwoorde gedachten moet lezen in de context van de wereld van deze filosoof. Je kunt die context alleen benaderen, maar alleen zo dan kun je de specifieke filosofie ervan goed waarderen, wanneer je deze context vergeet en de filosofie direct vanuit je eigen wereldbeeld benaderd, dan maak je gegarandeerd een "vertaalfout". En omdat wij mensen nu eenmaal geneigd zijn om deze vertaalfout te maken (zie beelden), is het onvermijdelijk dat iedere filosoof uiteindelijk verkeerd begrepen wordt, en als hij al niet bestreden werd omdat hij een filosofie propageerde die als verkeerd wordt beschouwd, dan zal hij bestreden worden omdat zijn filosofie verkeerd wordt begrepen. Maar, zoals beweerd, er zit wel degelijk ontwikkeling in. Filosofen bouwen voort op elkaars inzichten, en ontwikkelen nieuwe inzichten in relatie tot de wereld om zich heen. Het ontkennen van ontwikkeling, is als het ontkennen van ontwikkeling in de samenleving. Of er ook voortgang in zit, hoe deze ontwikkeling gewaardeerd moet worden, dat is natuurlijk een ander verhaal.
Voortbouwen op voorgaande inzichten heeft altijd een risico in zich. Inzichten kunnen betrouwbaar lijken maar bij nader inzien onjuist blijken. Het is dan pijnlijk om het bouwwerk, gebaseerd op deze inzichten, te moeten verlaten, en kan leiden tot een beeldenstorm met veel lawaai en wervelend stof gepaard. Onnodig om op te merken dat met het badwater altijd weer kinderen worden weggegooid.
Kortom, ook de filosofie, en vooral de geschiedenis ervan, is inspiratie genoeg voor een goede soapserie.
Maar dat nu even niet. Nu wil ik even terug naar de basis, naar de fundamenten waar onze westerse filosofie zich lang op heeft gebaseerd. Niet om erop voort te bouwen, maar juist om aan te tonen dat deze basis geen goede basis is geweest om op voort te bouwen. Er is mooi op gebouwd, maar de basis voldoet gewoon niet. Dat is zeker geen nieuw inzicht, zoals ik al zei, er zijn er meer geweest die eerst even met de hamer in het rond zwaaiden voordat ze zelf het wiel opnieuw gingen uitvinden. Waar ik hier mijn pijlen op richt is eerder, en grondiger bestookt. De uitgangspunten die ik hier wil plaatsen tegenover de misvattingen zoals ik die zie zijn dermate basaal, dat ik het toch als noodzakelijk zie, om deze nogmaals en hopelijk op heldere wijze uit wil graven en daarmee terzijde wil schuiven. Wat moet, dat moet.
Voor ik van leer trek, ik respecteer enorm wat de filosofen die ik hier aan wil halen allemaal ingezien en beschreven hebben. Mijn dilettantisch blog is niet met hun werk te vergelijken.
Mijn motto blijft "denk vooral zelf", en daarvoor heb je vooral ook ruimte nodig.
Zo die ruimte er niet zou zijn, gaan we die maken...